là một biểu tượng lịch sử gắn liền với sự phát triển của Sài Gòn hơn 100 năm qua. Nối liền kênh Tàu Hủ và kênh Ruột Ngựa, cầu không chỉ là một công trình kiến trúc quan trọng mà còn là chứng nhân cho những thay đổi và giao thoa văn hóa trong khu vực. Từ thời kỳ giao thương sầm uất của người gốc Ấn đến hiện tại, cầu Chà Và vẫn giữ vững vai trò là điểm kết nối lịch sử và hiện tại, đồng thời là nơi lưu giữ những ký ức vô giá của thành phố.
CẦU CHÀ VÀ LỊCH SỬ 100 NĂM
Cầu Chà Và là một cây cầu mang nhiều kỷ niệm, nằm vắt ngang kênh Tàu Hủ và kết nối với kênh Ruột Ngựa, nằm giữa lòng Sài Gòn – Chợ Lớn, là một biểu tượng đầy kỷ niệm với bề dày lịch sử hơn 100 năm. Cầu này từng là tuyến giao thương quan trọng giữa quận 8 và quận 5, nơi khu vực Chợ Lớn xưa kia là khu phố chợ sầm uất của cộng đồng người gốc Ấn Độ chuyên bán vải.
Vì người dân Việt Nam nhầm lẫn họ với người Java từ Indonesia, tên “Chà Và” đã ra đời, và sau đó được dùng để chỉ chung những người có nước da ngăm như Chà Bombay (Ấn Độ), Chà Ma Ní (Philippines), và Chà Nam Dương (Indonesia). Do đó, cây cầu này được đặt tên là cầu Chà Và. Khi ấy, gần cầu Chà Và có rạp hát Phi Long, nơi thường xuyên chiếu phim Ấn Độ để phục vụ cho cư dân trong khu vực.
Khu vực Chợ Lớn xưa, nơi nối liền Quận 6 – Quận 5 và một phần Quận 8, từng chằng chịt kênh rạch. Ngoài rạch Hàng Bàng nối Kênh Lò Gốm Quận 6 ra đến Kênh Tàu Hủ Quận 5 (nơi cầu Quới Đước), còn có nhiều con kênh rạch khác trong khu vực Quận 5. Ví dụ, con đường Khổng Tử (nay là Hải Thượng Lãn Ông) thời Đông Dương từng là một con kênh dài uốn lượn. Khu vực đèn 5 ngọn – Phùng Hưng – Trịnh Hoài Đức cũng từng là kênh rạch.
Khi nhìn vào bản đồ Chợ Lớn đầu tiên, ta thấy đường Hải Thượng Lãn Ông xưa là một con rạch, và đó là lý do con đường này có hình dạng méo mó, đoạn rộng đoạn hẹp, uốn cong. Miếng đất hình tam giác trên bản đồ chính là vị trí của bưu điện Chợ Lớn ngày nay, và trước mặt nó có một con kênh nhỏ bao quanh. Những kênh rạch này giờ đã trở thành các con đường, khiến nhiều người nhầm lẫn khi nghĩ rằng cầu Malabars và cầu Chà Và là một, nhưng thực tế chúng nằm ở hai vị trí khác nhau.
NGUỒN GỐC TÊN GỌI CỦA CẦU CHÀ VÀ
Cầu Malabars ban đầu nằm ở vị trí đường Mạc Cữu, sau đó được dỡ bỏ và xây dựng lại ở đường Vạn Kiếp, nơi mà ngày nay được biết đến là cầu Chà Và. Đường Vạn Kiếp trước đây là một con kênh, sau khi bị lấp lại thì được gọi là Kinh Lấp.
Giống như cầu Chà Và, tên gọi Malabars cũng xuất phát từ một địa danh ở Ấn Độ, cho thấy khu vực này từng có nhiều người Ấn Độ đến định cư và buôn bán bên cạnh cộng đồng người Hoa. Người dân Nam Bộ khi xưa thường gọi họ là “Chà Và,” từ đó mà cái tên cầu Chà Và ra đời.
Trong dân gian, có sự nhầm lẫn giữa người “Chà Và” và người Ấn Độ. Thực tế, từ “Chà Và” bắt nguồn từ “Java,” tên của một hòn đảo ở Indonesia ngày nay. Xưa kia, người dân Việt Nam thường gọi những dân tộc đến từ vùng biển phía Nam là “Chà Và,” mặc dù phần lớn trong số họ thực ra là người Malaysia hoặc Indonesia. Hai chủng tộc này có những điểm tương đồng về ngôn ngữ (Bahasa) và tôn giáo (Hồi giáo), do đó được gọi chung là “người Chà” hay “Chà Và.”
Ngày nay, người Chà thường sinh sống nhiều ở miền Tây, đặc biệt là ở Tân Châu (An Giang) và dọc theo sông Mekong tới tận Campuchia. Tuy nhiên, họ thường bị nhầm lẫn với người Chăm, một tộc người sống ở miền Đông Nam Bộ và miền Trung Việt Nam. Mặc dù cả hai nhóm này đều theo Hồi giáo, nhưng họ thuộc các hệ phái khác nhau.
Người Việt xưa thường e ngại giao tiếp với người Chà vì tin rằng họ có khả năng dùng “thư” bằng cách yểm tóc hoặc đinh sắt vào bụng những ai không giữ lời hứa. Người Chà thường sinh sống trên sông nước, buôn bán rong và dệt vải. Hình dáng của họ khá giống người Việt, và thực ra từ “Chà Và” chỉ đơn giản là ám chỉ những người đến từ Java, không mang ý nghĩa xấu.
Trong khi đó, người Ấn Độ, bao gồm cả người Pakistan, sống ở Sài Gòn thường được gọi là “Chà Bombay.” Họ có ngoại hình khác biệt với người Việt, với đôi mắt to, lông mi dài, mũi cao và nước da có thể trắng (như người Pakistan) hoặc ngăm đen (như người Ấn). Những người này chủ yếu theo đạo Hồi hoặc Hindu và thường sinh sống bằng nghề kinh doanh tại các thành phố lớn.
Khám phá những cây cầu lịch sử:
