Ngày nay, việc đi siêu thị đã trở thành câu chuyện bình thường trong đời sống hằng ngày của người dân trên cả nước. Hầu như tỉnh thành nào cũng đã có siêu thị với việc mua sắm nhộn nhịp, bày bán đa dạng các mặt hàng. Tuy nhiên, có khi nào bạn thắc mắc siêu thị đầu tiên ra đời tại Việt Nam là ở đâu và hoạt động như thế nào chưa?

Cách đây đúng 55 năm, ngày 16/10/1967, siêu thị Nguyễn Du chính thức khai trương tại Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới cho ngành bán lẻ. Trong quá khứ, nơi đây từng là một địa điểm mua sắm sầm uất, tọa lạc ở góc đường Nguyễn Du và Chu Mạnh Trinh (nay thuộc quận 1).

Siêu thị Nguyễn Du được xem là siêu thị đầu tiên tại Sài Gòn đồng thời là siêu thị đầu tiên trên cả nước

Hoạt động buôn bán nhộn nhịp, những tiện ích mua sắm chưa từng có

Vào những năm 1960 của thế kỷ trước, khách hàng đến mua sắm ở siêu thị Nguyễn Du đã có thể vào bằng cửa quay, tự lấy giỏ xách hoặc xe đẩy đi lựa chọn các mặt hàng được đặt trên kệ, có sẵn giá. Chọn hàng xong sẽ ra tính tiền ở quầy thu ngân có máy tính tự động.

Siêu thị Nguyễn Du thời đó có 6 quầy thu ngân ở cửa ra, trong đó có 1 quầy hỏa tốc dành cho những người mua ít hàng. Và có một lối ra dành cho khách không mua hàng. Có thể thấy, quy cách hoạt động của siêu thị không khác gì ngày nay. Nhưng vào thời điểm đó, hoạt động của siêu thị là điều còn lạ lẫm và kỳ thú đối với người dân Sài Gòn. Đây như một ngôi chợ tối tân so với chợ truyền thống đã tồn tại từ lâu.

Siêu thị Nguyễn Du có diện tích khoảng 30.000m². Trong khoảng thời gian hơn 50 năm về trước, đó là một khu phố còn vắng vẻ, chưa sầm uất trong việc buôn bán, nhưng khi siêu thị được lập ra, khách hàng lui tới tăng chóng mặt. Chỉ sau khoảng 1 tháng mở cửa, siêu thị Nguyễn Du đã đón vị khách thứ 100.000, trung bình mỗi ngày có khoảng 2.500 người đến mua sắm, doanh thu tối đa 1,5 triệu đồng ở thời kỳ đó (đây là con số vô cùng lớn vào những năm 1960).

Sau khi mở cửa, siêu thị Nguyễn Du thu hút đông đảo khách hàng đến mua sắm

Sau khi siêu thị Nguyễn Du đi vào hoạt động và thành công, nhiều đơn vị tư nhân gửi đơn đề nghị được thành lập mô hình tương tự. Tháng 12/1967, có 2 siêu thị tư nhân cỡ nhỏ mở cửa là An Đông và Đoàn Thị Điểm. Tết Mậu Thân năm 1968, siêu thị thứ 3 ở Biên Hòa khai trương.

Siêu thị Nguyễn Du và các siêu thị tư nhân nhỏ ở Sài Gòn lẫn vùng lân cận hoạt động đến năm 1975 thì chấm dứt. Cho đến gần 20 năm sau, vào khoảng năm 1993 mới xuất hiện trở lại.

Những hồi ức của người dân Sài Gòn về siêu thị Nguyễn Du

Bên trong siêu thị Nguyễn Du thời đó có máy lạnh và hàng hóa phong phú, đa dạng từ đồ khô, thực phẩm tươi sống, rau củ, đồ đông lạnh…Với người dân Sài Gòn được đi siêu thị là một trải nghiệm thú vị mà đến hiện tại họ vẫn nhớ mãi.

Khách hàng đến siêu thị, không chỉ vì tò mò về mô hình mua sắm tối tân mà còn vì giá cả hợp lý, được phục vụ lịch sự, nhiều mặt hàng rẻ hơn ngoài chợ. Khu vực thu hút nhất là gian hàng thực phẩm, nhiều người cảm thấy thú vị khi lần đầu thấy các loại thịt được chia cắt nhanh thành từng phần, đặc biệt là thịt đông lạnh. Thịt ba rọi và thịt gà đông lạnh là các mặt hàng được bán chạy nhất, rau củ quả được làm mát cũng là mối quan tâm của chị em phụ nữ. Một điều đặc biệt đó là người dân Sài Thành thời đó đi chợ rất kỹ về khoản trang phục, phụ nữ mặc áo dài, đàn ông mặc sơ mi quần âu chỉnh tề.

Trong một hội nhóm chia sẻ ảnh xưa về Sài Gòn, thành viên Thu Ngọc kể: “Hồi đó cứ cuối tháng lãnh lương là má tôi vào mua gạo Thái Lan, đường, tôm khô, lạc và đủ thứ ở siêu thị Nguyễn Du. Lúc đó mà đi siêu thị mua được như vậy ở xóm oách lắm nha!”.

Trong khi đó, thành viên Hương Nguyễn vẫn có nhớ như in lần đầu mua gà đông lạnh trong siêu thị: “Lần đầu vào đó mua con gà đông lạnh mà thấy kỳ lạ vô cùng, bối rối không biết nên làm thế nào”.

“Đứa trẻ” ngày bé từng có cơ hội đến siêu thị này giờ đã là người đàn ông nhiều tuổi – bác Tạ Minh kể: “Tôi được tham dự ngày khai trương siêu thị Nguyễn Du. Lần đầu tiên được ăn mì ăn liền. Về tới nhà, khui ăn sống (thiệt ra là đã chín) liền tù tì. Ngon đáo để, nhưng bị mẹ la…”.

Để kiểm soát hoạt động mua bán hàng, siêu thị Nguyễn Du ngày ấy đã trang bị hệ thống truyền hình hữu tuyến, đồng thời giai đoạn đầu chỉ phục vụ cho những khách có thẻ hội viên.

Với nhiều người Sài Gòn lúc đó, vào siêu thị Nguyễn Du là để tránh nóng trong những ngày thời tiết oi bức vì có hệ thống điều hòa hiện đại mát mẻ. Đến hiện tại, những ai có dịp đi siêu thị Nguyễn Du hơn 50 năm về trước vẫn còn bồi hồi mỗi khi nhớ lại kỷ niệm về một thời Sài Gòn sầm uất được mệnh danh là “Hòn ngọc Viễn Đông”.

Thành viên Joseph Lee bồi hồi nhớ về ký ức được ba dẫn đi siêu thị cách đây hơn 50 năm: “Tôi nhớ năm đó được ba dẫn đi vô siêu thị Nguyễn Du để trải nghiệm, thích vô cùng dù chỉ mới 5 tuổi thôi. Bây giờ nhìn lại thấy nhớ ba quá!”

Ông Thanh Trung hào hứng chia sẻ kỷ niệm: “Tôi còn nhớ như in lần đầu tiên bước vào siêu thị, trời ơi nó sướng không thể tả. Trời Sài Gòn nắng nóng mà vào siêu thị cứ mát rượi vì có điều hòa”.

Từng làm việc tại siêu thị Nguyễn Du, bà Nguyễn Tuyết nhớ lại một giai đoạn quá khứ: “Tôi từng làm việc ở đây, thuộc khối văn phòng sau khi xong Tú tài 2. Nhớ hoài ngày Tết qua tăng cường, hỗ trợ siêu thị, khách đông vui tấp nập”.

Siêu thị Nguyễn Du là một hồi ức đặc biệt với nhiều người dân Sài Gòn xưa

Có lẽ nhiều người không biết rằng siêu thị đầu tiên tại Việt Nam lại xuất hiện sớm như vậy. Thậm chí, ở thời điểm hơn 50 năm trước, siêu thị Nguyễn Du đã có trang thiết bị hiện đại và tiện dụng hơn cả bây giờ như bàn lăn NCR ở quầy thu ngân. Khách hàng khi xếp hàng chờ tính tiền, cứ bỏ hàng lên quầy, bàn lăn sẽ tự động chuyển hàng hóa đến quầy thu ngân sau khi tính tiền xong cho người trước chứ không cần dùng tay chuyển đồ như ngày nay.

Theo một số tài liệu, siêu thị Nguyễn Du đi vào hoạt động tại Việt Nam trước các quốc gia Đông Nam Á. Ông Trần Đỗ Cung, người chịu trách nhiệm đứng ra mở siêu thị Nguyễn Du từng sang Thái Lan để truyền lại kinh nghiệm về việc mở siêu thị tại quốc gia này.