tại tòa nhà Rex, nơi đây là một phần ký ức không thể thiếu của Sài Gòn xưa. Nơi đây từng là điểm đến của biết bao trí thức, là nơi nuôi dưỡng những tâm hồn yêu sách. Cùng tiệm Đỡ Buồn quay ngược thời gian, khám phá những giá trị lịch sử và văn hóa ẩn chứa trong từng trang sách của thư viện này.
THÀNH LẬP THƯ VIỆN ABRAHAM LINCOLN
Đầu năm 1955, trong bối cảnh chính trị phức tạp ở miền Nam với sự hiện diện của Quốc trưởng Bảo Đại và Thủ tướng Ngô Đình Diệm, Hoa Kỳ đã quyết định can thiệp sâu hơn vào tình hình Việt Nam bằng cách triển khai một chương trình viện trợ toàn diện, bao gồm cả quân sự, kinh tế và chính trị.
Mở đầu cho một mối quan hệ hợp tác sâu rộng, vào ngày 28/2/1955, Hoa Kỳ đã chính thức trao cho chính phủ Quốc gia Việt Nam gói viện trợ đầu tiên trị giá 18 triệu đô la Mỹ. Bên cạnh việc hỗ trợ quân sự và kinh tế, Mỹ còn đặc biệt quan tâm đến việc định hình tư tưởng và văn hóa ở miền Nam thông qua các chương trình thông tin quy mô lớn.
Để hiện thực hóa mục tiêu tác động sâu rộng đến dư luận miền Nam, năm 1956, Hoa Kỳ đã thành lập Văn phòng Cơ quan Thông tin Hoa Kỳ (USIS) tại Sài Gòn. Với quy mô hoạt động lớn, USIS nhanh chóng trở thành một trong những trung tâm truyền thông và văn hóa có ảnh hưởng nhất ở Đông Dương lúc bấy giờ.
Trong giai đoạn 1956-1962, USIS đã chọn góc đường Hai Bà Trưng – Gia Long (nay là góc Hai Bà Trưng – Lý Tự Trọng) làm trụ sở đầu tiên tại Sài Gòn. Tại đây, bên cạnh các hoạt động thường ngày, USIS còn thành lập Thư viện Abraham Lincoln, đánh dấu bước đầu tiên trong việc phổ biến văn hóa Mỹ và kiến thức đến công chúng Việt Nam.
Địa chỉ của tòa nhà đã có sự thay đổi, từ số 82 Hai Bà Trưng sang số 37 Lý Tự Trọng như ngày nay.
THƯ VIỆN ABRAHAM LINCOLN TẠI TÒA NHÀ REX
Với sự phát triển không ngừng, USIS đã quyết định mở rộng hoạt động và chọn khu phức hợp REX, một công trình kiến trúc hiện đại vừa được khánh thành vào năm 1959, làm trụ sở mới. Tầng trệt của REX trở thành nơi đặt văn phòng hành chính và Thư viện Abraham Lincoln, tạo nên một không gian văn hóa sôi động ngay giữa lòng Sài Gòn.
Mặc dù đã có trụ sở mới tại khu phức hợp REX hiện đại, USIS vẫn quyết định giữ lại tòa nhà số 82 Hai Bà Trưng làm chi nhánh, tiếp tục phục vụ độc giả và mở rộng hoạt động.
Năm 1962, để đáp ứng nhu cầu hoạt động ngày càng mở rộng, USIA đã quyết định thuê lại toàn bộ tòa nhà số 82 Hai Bà Trưng (trừ phần rạp chiếu phim REX) và biến nơi đây thành trung tâm thông tin lớn của Mỹ tại Sài Gòn.
Với một bộ sưu tập ấn tượng gồm khoảng 10.000 đầu sách tiếng Anh, 210 tạp chí cùng một số tài liệu bằng tiếng Pháp và Việt Nam, thư viện đã trở thành một kho tàng tri thức quý giá. Phòng đọc khang trang, thoáng mát cùng hệ thống máy lạnh hiện đại đã thu hút đông đảo sinh viên, học sinh đến tìm tòi, học hỏi.
Với không gian yên tĩnh và đầy đủ tiện nghi, những thư viện này đã trở thành nơi học tập lý tưởng cho nhiều bạn trẻ Sài Gòn.
Không chỉ dừng lại ở Sài Gòn, vào năm 1961, thư viện Abraham Lincoln đã mở rộng hoạt động đến Đà Lạt và trở thành thư viện chính của thành phố. Đây là một phần trong chương trình hợp tác văn hóa giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, nhằm mang đến cho người dân Đà Lạt cơ hội tiếp cận với nguồn tri thức phong phú.
Năm 1964 đánh dấu sự thay đổi lớn khi thư viện Abraham Lincoln chuyển về villa số 8 Lê Quý Đôn. Đồng thời, văn phòng USIS tại REX được đổi thành Văn phòng hỗn hợp về hoạt động công chúng (JUSPAO). Trụ sở cũ ở 82 Hai Bà Trưng được gọi là “JUSPAO 2”. Từ 1965, 100 phòng trong khách sạn REX được dùng làm nơi ở cho quân nhân và sĩ quan Mỹ (BOQ và BEQ).
Một trong những sự kiện đáng nhớ nhất tại thư viện Abraham Lincoln trong những năm 60 là cuộc triển lãm mẫu vật đá mặt trăng mang về bởi tàu Apollo. Sự kiện này đã thu hút đông đảo người dân đến tham quan, tạo nên một không khí sôi động và hào hứng.
Sau Hiệp định Paris 1973, khi Mỹ rút quân, hoạt động thông tin thu hẹp. Thư viện Abraham Lincoln chuyển về trụ sở hội Việt-Mỹ tại 55 Mạc Đỉnh Chi. USIS rời khỏi REX, tập trung mọi hoạt động tại Lê Quý Đôn. Tòa nhà 82 Hai Bà Trưng chuyển đổi thành cơ sở dân dụng, đánh dấu sự kết thúc của một giai đoạn lịch sử.
Sau năm 1975, REX trở thành Thương xá REX với các dịch vụ giải trí như rạp chiếu phim và vũ trường. Thư viện tại tầng trệt được thay thế bằng nhà hàng tự phục vụ và đóng cửa vào tháng 4 năm 1975. Sau khi gia đình Ưng Thi rời Việt Nam, REX được quốc hữu hóa, đổi tên thành khách sạn Bến Thành, rồi quay lại tên REX Hotel dưới sự quản lý của Saigontourist.
Bên cạnh thư viện Abraham Lincoln, Sài Gòn những năm 60-70 còn có hai địa chỉ văn hóa Pháp nổi tiếng khác: Thư viện của Phái bộ Văn hóa Pháp tại số 31 đường Đồn Đất (nay là 31 Thái Văn Lung, nơi đặt Viện Trao đổi Văn hóa với Pháp) và Thư viện của Hội Đồng Minh Pháp Văn tại số 22 đường Gia Long (gần góc Lý Tự Trọng – Đồng Khởi).
Cả ba thư viện đều sở hữu không gian đọc sách hiện đại, cùng bộ sưu tập sách phong phú, trở thành điểm đến quen thuộc của giới trẻ Sài Gòn.
